Atlas Nauticus, ok. 1540

Battista Agnese

Atlas Nauticus [Atlas żeglarski świata]

Włochy, ok. 1540

rękopis

Sygnatura BJ: Rkp. 1886

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa

Genueńczyk Battista Agnese (ok. 1500–1564) to jeden z wybitnych kartografów-artystów działających w Wenecji, w okresie od 1536 do 1564 roku. Jego rękopiśmienne atlasy jako źródła najaktualniejszej podówczas wiedzy geograficzno-żeglarskiej, a zarazem kunsztowne, eleganckie i cenne obiekty o wysokich walorach artystycznych nierzadko były ozdobą bibliotek władców, jak w przypadku prezentowanego woluminu, należącego do księgozbioru króla Zygmunta Augusta (1548–1572). Ofiarodawcą, który przekazał ów niezwykły dar polskiemu monarsze był szlachcic Ambroży Kotowiecki, co potwierdza dedykacja na karcie początkowej woluminu. Wiadomo również, że atlas znalazł się w posiadaniu Kotowieckiego w 1544 roku. Z kolei na lekturę atlasu przez tego właściciela wskazują adnotacje, jakie szlachcic pozostawił na kilku mapach, umieszczając tam swoje nazwisko, daty 1554 i 1567, a także nazwę kraju swojego pochodzenia – „Polonia”, który wenecki kartograf niemal pominął.

Zawarte w atlasie precyzyjnie wykreślone mapy sporządzono ręcznie na pergaminie przy użyciu naturalnych barwników. Prezentowana mapa portolanowa przedstawia Półwysep Iberyjski wraz z Wyspami Kanaryjskimi, Azorami, Balearami i północno-wschodnim wybrzeżem Afryki: kolorem niebieskim oznaczono kontury kontynentów, zaś wyspy, różę wiatrów i linie kierunkowe barwami zieloną, czerwoną i złotą. Nazwy punktów i miejscowości nadbrzeżnych zapisano w kolorze sepii lub czerwonym, według ich ważności, podkreślając jeszcze wyraziściej kształt lądów i przebieg ich linii brzegowej, oddane z wielką dokładnością. Obok dwie inne mapy z tego samego atlasu:

- mapa portolanowa Oceanu Indyjskiego z wybrzeżem Afryki i południowej Azji;

- mapa świata, która ukazuje niedawno odkryte obszary (Ameryka) i dwie drogi żeglugowe: ciemna linia wyznacza szlak wyprawy Ferdynanda Magellana dookoła świata (1519–1521), zaś złota, trasę okrętów hiszpańskiej floty transportujących drogocenne kruszce z Peru na Półwysep Iberyjski. Kolorem zielonym wyróżniono kontynenty, brązowym – góry, niebieskim – rzeki, a czerwonym – Zatokę Kalifornijską i Morze Czerwone. Cherubiny wychylające się zza chmur symbolizują wiejące wiatry.