Garcia da Orta
Dell’ Historia De I Semplici Aromati Et Altre Cose Che Vengono portate dall’ Indie Orientali pertinenti all’ uso della Medicina [...]
Wenecja: Appresso Giouanne et Andrea Zenari Fratelli, 1589
Sygnatura BJ: MED. 1729
Garcia da Orta (ok. 1500–1568), gruntownie wykształcony portugalski medyk o zainteresowaniach botanicznych pozostający w służbie królewskiej, wyruszył do Indii Wschodnich w 1534 roku. Jego intencją było zgłębienie miejscowych praktyk leczniczych i właściwości farmakologicznych lokalnej flory. Wiedzę zgormadzoną w ciągu blisko 30. lat doświadczeń, obserwacji i analiz zawarł w dziele pt. „Colóquios dos simples e drogas e cousas medicinais da Índia (Dysputy o ziołach, specyfikach i środkach leczniczych z Indii”), wydanym w Goa w 1563 roku. W złożonym z 58. rozdziałów traktacie, autor omówił w porządku alfabetycznym zastosowania medyczne rozmaitych leków pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i mineralnego. W niektórych przypadkach Orta dokonał uzupełnień lub korekt informacji znanych od czasów starożytnych, zaś w innych opisał rośliny i remedia wcześniej całkowicie nieznane Europejczykom.
To przebogate pod względem treści dzieło o doniosłym znaczeniu, nie tylko medycznym, odkrył w pełni dla ówczesnego świata naukowego Carolus Clusius (Charles de l’Écluse, 1526–1609), flamandzki lekarz i botanik. W 1567 roku Clusius przygotował łacińską edycję traktatu, zatytułowaną „Aromatum et simplicium aliquot medicamentorum apud indos nascentium historia”. Jego wersja odbiega pod wieloma względami od portugalskojęzycznego oryginału. Uczony odstąpił od formy dialogowanej dzieła, zmienił układ jego treści i skupił się przede wszystkim na danych o wartości naukowej, do których dodał własne komentarze. Całość zilustrowano 17. rycinami botanicznymi flamandzkiego artysty Pietera van der Borchta (1545–1608). Dzieło w takim kształcie zyskało rozgłos w Europie, inspirując wiele innych opracowań o zbliżonej tematyce.
Prezentowany egzemplarz pochodzi z włoskiego wydania traktatu (1576), przetłumaczonego przez Annibale Brigantiego (1520–1582). Pracę Orty połączono w nim z dziełem Nicolása Monardesa (ok. 1493–1588), lekarza i botanika z Sewilli, poświęconym roślinom leczniczym z Nowego Świata. Briganti zachował komentarze Clusiusa, a także ryciny, co uwidaczniają eksponowane karty z opisem dotyczącym laki, tj. żywicy sumaka lakowego (Rhus verniciflua).