Giovanni Battista Ramusio

Delle navigationi et viaggi, t. I

Wenecja: Stamperia de Giunti, 1563–1574

Sygnatura BJ: Wolski 393452 III

Słynna XVI-wieczna kompilacja zawierająca różnorodne teksty podróżniczo-geograficzne w przekładzie na język włoski, opracowana przez humanistę Govanniego Battistę Ramusio (1485–1557). W pierwszej części obszernego dzieła ujęto szereg relacji opisujących wyprawy portugalskie zrealizowane od połowy XV wieku do lat 50. następnego stulecia, które dotarły do Afryki, Azji i Ameryki. Wśród owych przebogatych w treści tekstów figurują m. in. opisy ekspedycji morskich do Indii pod dowództwem Vasco da Gamy (1497–1499), Pedro Álvaresa Cabrala (1500), czy Afonso de Albuquerque (1503–1504).

Ponadto kompilacja obejmuje dzieło znane jako „Księga Duarte Barbosy” o Indiach Wschodnich („Livro de Duarte Barbosa”, 1517–1518), cenne źródło danych geograficznych, etnograficznych, ekonomicznych i lingwistycznych, które oprócz tłumaczenia włoskiego, w XVI wieku doczekało się także wersji hiszpańskiej oraz niemieckiej. Jego autorem jest Duarte Barbosa (ok. 1480–1521), żeglarz, urzędnik administracji zamorskich posiadłości na Wschodzie, tłumacz i późniejszy uczestnik wyprawy Ferdynanda Magellana.

W zbiorze ujęto również, choć jedynie we fragmentach, dwa inne istotne dzieła portugalskie: „Suma Oriental”, pierwszy europejski traktat opisujący Malezję, z licznymi informacjami na temat geografii, historii, handlu, miejscowej flory i jej właściwości leczniczych, pióra Tomé Piresa (ok. 1486–ok. 1524 lub 1540), farmaceuty i wysłannika króla Manuela I w misji dyplomatycznej do cesarza Chin (1517), oraz „Dekad Azji” stworzonych przez wybitnego historiografa João de Barrosa (ok. 1496–1570). Barros, zwany „portugalskim Tytusem Liwiuszem”, pragnął upamiętnić czyny swoich rodaków w Azji, tworząc niezwykle erudycyjne dzieło o treściach historyczno-geograficznych. To ambitne zadanie zdołał jednak wypełnić zaledwie częściowo, doczekawszy się publikacji jedynie trzech pierwszych części „Décadas da Ásia”, w latach 1552–1563.

Teksty zawarte w kompilacji Ramusia całościowo dają wszechstronny obraz dokonań Portugalczyków, ukazanych jako wytrawni żeglarze, nieustraszeni zdobywcy i wytrwali odkrywcy eksplorujący różnorakie aspekty zamorskich terenów i ich rzeczywistości. Na ich tle uwagę zawraca relacja z wyprawy Vasco da Gamy, wytyczającej morski szlak wokół Przylądka Dobrej Nadziei do Indii jako wydarzenie inicjujące dalsze działania Portugalczyków na Wschodzie.