Julian Adolf Święcicki
Literatura portugalska [w:] „Dzieje literatury powszechnéj z illustracyami”
Warszawa: Własność, nakład i druk S. Lewentala, 1890, t. III, str. 405–447
Sygnatura BJ: 6165 II
Na czterotomowe „Dzieje literatury powszechnéj z illustracyami”, które ukazały się drukiem w latach 1880–1897 w kolekcji „Biblioteki Najcelniejszych Utworów Literatury Europejskiej” S. Lewentala, złożyły się studia historycznoliterackie napisane przez uznanych polskich badaczy. W gronie tym znaleźli się m. in. Edward Porębowicz, który przedstawił literaturę włoską (XV–XVI w.), a także Julian Adolf Święcicki, któremu powierzono omówienie literatury francuskiej, hiszpańskiej oraz portugalskiej XVI wieku. W rozdziale poświęconym tej ostatniej, trzon prezentacji stanowi twórczość Camõesa, zwłaszcza rozbudowany komentarz do poematu epickiego „Os Lusíadas”, którego fragmenty autor cytuje we własnym przekładzie. Święcicki nie pomija jednak innych autorów portugalskich, kreśląc rozległą panoramę tradycji literackiej w Portugalii. Wykracza przy tym poza przyjęte ramy czasowe, z jednej strony sięgając korzeni literackich w epoce średniowiecza, zaś z drugiej wybiegając aż do schyłku XVII wieku.
Tekst uzupełnia rycina przestawiająca Camõesa z tradycyjnymi atrybutami obecnymi na wielu jego wizerunkach, jak zbroja, podkreślająca aspekty militarne i rycerskie w biografii oraz twórczości poety, a także wieniec laurowy na jego skroniach jako wyraz uznania i hołdu dla wybitnych dokonań i artystycznego triumfu Camõesa. Charakterystyczny element to także kryza wokół szyi poety – przejaw renesansowej mody. Półprzymknięte prawe oko to pozostałość po ranie, jaką Camões miał odnieść podczas potyczki w trakcie wyprawy zbrojnej do Ceuty na przełomie lat 40. i 50. XVI wieku.
Warto wyjaśnić, że wizerunek Camõesa współcześnie jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych w tradycji i kulturze portugalskiej. Wzbudza jednak znaczne wątpliwości, z tych samych przyczyn, co biografia poety. Kształtowany od lat 70. XVI wieku, kiedy to miał powstać najwcześniejszy portret Camõesa namalowany z natury, wizerunek ten w swoich kolejnych odsłonach, zdaniem badaczy, połączył w sobie pewne rysy rzeczywiste z inwencją artystyczną i przekazem symbolicznym.