Piotr Chmielowski, Edward Grabowski

Obraz literatury powszechnej w streszczeniach i przykładach. Ułożyli Piotr Chmielowski i Edward Grabowski

Warszawa: Nakład i własność Księgarni Teodora Paprockiego i S-ki, 1895, t. II, str. 122–134

Sygnatura BJ: 31473 II

Jak wyjaśniają autorzy Piotr Chmielowski (1848–1904) i Edward Grabowski (1849–1912) we wstępie do pierwszego tomu swojej publikacji, stanowiącej pionierskie przedsięwzięcie w ówczesnym polskim piśmiennictwie, jej głównym celem było „stawić wprost przed oczyma czytelnika” wybrane teksty literatury powszechnej przełożone na język polski, a w niektórych przypadkach także częściowo streszczone, tak aby wiedza odbiorcy nie ograniczała się jedynie do nazwisk autorów w kontekście historycznoliterackim, lecz by mógł on również poznać, choćby w minimalnym zakresie, przejawy ich twórczości. Zgodnie z tą intencją, opracowanie było skierowane do możliwie najszerszego grona odbiorców, nie tylko do intelektualistów i erudytów. Z zakresu literatury portugalskiej autorzy uwzględnili pięciu twórców, w tym dwóch czołowych reprezentantów epoki renesansu, tj. Camõesa oraz Francisco Sá de Mirandę (1481–1558). Twórczość Camõesa obrazują wyimki z kilku pieśni poematu „Os Lusíadas”, przeplatane streszczeniami pozostałych fragmentów dzieła. Chmielowski i Grabowski posłużyli się najnowszym wówczas przekładem eposu Camõesa na język polski, autorstwa Zofii Trzeszczkowskiej (1890). Nadali jednak poematowi odmienny tytuł polski, tj. „Luzytańczycy (Os Lusiadas)”, niż wspomniana tłumaczka, która przyjęła wersję „Luzyady”. Propozycja Chmielowskiego i Grabowskiego wyraźnie zbliża się do oryginalnego zamysłu Camõesa, podkreślając bohatera zbiorowego portugalskiej epopei.