Os Lvsiadas De Luis de Camões. Polo original antigo agora nouamente impressos. Em Lisboa: Por Manoel de Lyra: A custa de Esteuão Lopez mercador de liuros, 1597
Sygnatura BUŁ: 1015283
Pierwsze wydanie epopei „Os Lusíadas” (1572) ukazało się w lizbońskiej oficynie António Gonçalvesa, zaś kolejne edycje, z lat 1584, 1591 oraz 1597, przygotował inny typograf działający w Lizbonie, Manuel de Lira. Ostatnia z nich powstała „na koszt Estêvão Lopesa, księgarza”, jak czytamy na karcie tytułowej.
Najstarszy egzemplarz portugalskiego eposu eksponowany w ramach niniejszej wystawy należy do edycji z 1597 roku. W opinii specjalistów wyróżnia się ona przede wszystkim z uwagi na specyfikę ingerencji cenzorskich w tekst utworu. W przypadku editio princeps tekst został zaaprobowany przez cenzurę Inkwizycji w wersji niezmienionej, natomiast kolejne dwa wydania eposu (1584, 1591) stanowią jaskrawy dowód jej działania. W edycji z 1584 roku do tekstu dodano anonimowe „adnotacje różnych autorów”, które zawierają nierzadko sprzeczne wyjaśnienia i komentarze. W wersji z 1591 roku adnotacje te powielono, choć z pewnymi zmianami. Obie wspomniane edycje zapoczątkowały kontrowersje wokół sposobu rozumienia i interpretacji „Os Lusíadas”, które absorbowały następne pokolenia intelektualistów i erudytów, zarówno portugalskich, jak i obcych.
Z kolei z wydania dzieła w 1597 roku usunięto dyskusyjne adnotacje. Jednakże, dostosowując tekst epopei do wymogów cenzury, wprowadzono do niego pewne zmiany. Co istotne, anonimowa osoba, która wykonała to zadanie wykazała się sporą wrażliwością, a nawet talentem poetyckim. Dzięki nim zdołała nawiązać do wysokich walorów literackich dzieła Camõesa, pokazując, że stanowi ono istotne wyzwanie artystyczne dla innych poetów, w zmieniającym się kontekście religijno-moralnym czy politycznym.
Nie mniej intrygująca kwestia wiązała się z wyrażeniem „wedle dawnego oryginału”, ujętym w tytule tego wydania utworu. Otworzyło ono drogę do spekulacji na temat ewentualnego sięgnięcia w trakcie przygotowań edycji do oryginalnego rękopisu Camõesa, współcześnie nieznanego. Aktualnie wyrażenie to uznawane jest za mylące, a wspomniana hipoteza za bezpodstawną.