Rhythmas de Lvis De Camoes Diuididas em cinco partes. Dirigidas ao muito Illustre Senhor D. Gonçalo Coutinho, Em Lisboa: por Manoel de Lyra: A custa de Esteuão Lopez mercador de libros, 1595

Sygnatura BUŁ: 1009995

Biblioteka Cyfrowa UŁ

Od momentu ukazania się pierwodruku „Os Lusíadas” do końca XVI wieku dzieło wznowiono trzykrotnie, co stanowi oznakę zainteresowania, jakie epopeja wzbudziła wśród ówczesnych odbiorców. Nie dziwi zatem fakt, że w tym samym czasie zwrócono uwagę także na inne utwory Camõesa. W efekcie opublikowano dwie sztuki teatralne (1587), a następnie poezję jego autorstwa. Prezentowany zbiór to egzemplarz pierwszego wydania liryki portugalskiego twórcy. Druk wykonano w oficynie Manuela de Liry w Lizbonie w 1595 roku.

Współcześnie nie posiadamy informacji na temat manuskryptu pozostawionego przez poetę, który stanowiłby autorską kompilację jego liryków, przeznaczoną na użytek własny lub do innych celów, w tym wydawniczych. Istnieje jedynie dość kontrowersyjna wzmianka w portugalskim źródle historycznym z epoki, mówiąca o rękopisie z utworami poetyckimi pt. „Parnaso de Luís de Camões” („Parnas Luísa de Camõesa”), bezpowrotnie utraconym przez poetę na skutek kradzieży, podczas pobytu w Mozambiku, w drodze powrotnej z Indii do Lizbony. Za życia Camõesa ukazały się drukiem zaledwie trzy jego utwory poetyckie, natomiast pozostałe krążyły rozproszone w rękopisach, nierzadko w różnych wariantach tekstowych. Właśnie tego typu źródła posłużyły księgarzowi Estêvão Lopesowi do przygotowania niniejszej edycji, obejmującej 176 wierszy przypisywanych Camõesowi.

Przy tworzeniu kompilacji Lopes współpracował z poetą Fernão Rodriguesem Lobo Soropitą, który napisał „Prolog do Czytelników”, uznawany obecnie za pierwszy portugalski tekst krytyczny na temat twórczości Camõesa. Ponadto Soropita miał być odpowiedzialny za dobór wierszy oraz ich odczytanie na podstawie dostępnych manuskryptów. Z uwagi na brak autografów i różne wersje poszczególnych tekstów zachowane w kopiach rękopiśmiennych, zadanie to było złożone i odpowiedzialne. Stąd też propozycja Soropity zapoczątkowała długi proces ustalania kanonu liryki Camõesa, w który zaangażowali się kolejni badacze i edytorzy jego poezji.

Koncepcja podziału zawartości tomu na pięć części, zgodnie z gatunkami liryki uprawianymi przez Camõesa, również wiązana jest z Soropitą. Zbiór otwiera ponad 60 sonetów, a ponadto obejmuje on m. in. pieśni, ody, elegie, eklogi, oktawy, sekstynę oraz formy poetyckie czerpiące z tradycji iberyjskiej, jak redondile.

Niniejsza edycja wyróżnia się pod jeszcze jednym względem – przed 1595 rokiem wydawanie drukiem zbiorów poezji nie było w zwyczaju w Portugalii. A zatem publikacja „Rhythmas de Luis de Camoes” przyczyniła się do rozwoju nowych perspektyw dla drukarstwa, a także literatury portugalskiej.

Estêvão Lopesowi zawdzięczamy również wznowienie poezji Camõesa w zbiorze pt. „Rimas De Lvis De Camões. Acrescentadas nesta segunda impressão”, opublikowane w 1598 roku (Lisboa: Por Pedro Crasbeeck), z pewnymi uzupełnieniami zawartości tomu, tj. z dodanymi ponad 65 niepublikowanymi wcześniej utworami poetyckimi oraz korespondencją Camõesa (trzy listy).