Z relacji diadycznej (Ja-Ty), wrażliwości rozpiętej pomiędzy zakochaniem, a zawiedzeniem uczuć, pomiędzy pasją afektu, a doświadczeniem cierpiętniczego osamotnienia w związku, przechodzimy do najobszerniejszej części wystawy – do Społeczeństwa. Mamy za sobą doświadczenie ciała, własnej świadomości, relacji intymnej z drugim, teraz bohaterem jest samotność w odniesieniu do grupy. Przez długi czas popularne było uznawanie swoistej tożsamości tego co społeczne z tym co religijne. Jednakże postępujące „odczarowywanie świata”, procesy laicyzacji, podziałów społecznych, wyodrębnienia się z religii szeregu dziedzin wiedzy to przekonanie podważyły. Religia niewątpliwie odgrywa ważną rolę społeczną. Nie było kultury, w której nie istniałaby jakaś jej forma. W każdym razie niekoniecznie opowiadając się za podejściem konfesyjnym można stwierdzić, że ze społeczeństwem związane jest jakieś sacrum. Ma to odbicie w naszej wystawie. Obecność sacrum w kulturze obserwujemy, zaczynając od umagicznionej kultury ludowej (gdzie uwidaczniał się synkretyzm religijno-magiczny). Następnie pozwalamy sobie na interpretację kanonicznego tekstu biblijnego. Zastanawiamy się nad wspólnotą samotników żyjących na sposób eremicki. Rozpatrujemy osamotnienie kanonizowanych świętych Zachodu. Z części afirmatywnej niespodziewanie przemieszczamy się do przeciwstawnej części destrukcyjnej. Bo zło to też sacrum – możemy je określić jako anti-sacrum. Unaocznia nam to Shoah, unaocznia dzisiejsze wszechobecne cierpienie. Ale czy jesteśmy skazani tylko na pesymizm? Niekoniecznie, przeciwstawne nastawienie unaocznia pasja osób, które z pobudek już nie motywowanych tyle religijnie, ale podyktowanych odpowiedzialnością za i troską o drugiego starają się to cierpienie ograniczyć. W części Społeczeństwo ukazana jest cała gama oblicz samotności, zarówno tych odniesionych do religii, jak i kultury świeckiej, zarówno tych wypływających z narzuconej alienacji jak i będących świadomym wyborem, zarówno tych nakierowanych na dobro, jak i związanych ze złem.

Dr Bartłomiej Gapiński, kurator wystawy